Organizacja rozliczeń gotówkowych

Pieniądz gotówkowy obsługuje rozliczenia między ludnością, podmiotami gospodarczymi i innymi jednostkami, ale tylko część obrotów gotówkowych przebiega za pośrednictwem banków. Prawo emitowania znaków pieniężnych przysługuje wyłącznie NBP. Ich wzory i nominały ustala Pe- zes NBP, który określa również terminy wprowadzenia ich do obiegu, a także wycofywania poszczególnych nominałów z obiegu.

Pieniądz gotówkowy opuszczający skarbce NBP trafia do banków operacyjnych i instytucji finansowych, a za ich pośrednictwem do jednostek gospodarczych oraz ludności. Pieniądz cyrkuluje dokonując wielu obrotów, a tylko relatywnie mała część znaków pieniężnych powraca do okręgowych oddziałów NBP dla wyrównania terytorialnych i technicznych różnic w obiegu pieniądza. Zaopatrywanie kraju w odpowiedni ilościowo asortyment banknotów oraz wymiana zużytych na nowe należy do obowiązków oddziałów okręgowych NBP, które „zasilają” inne banki, urzędy pocztowe itp. NBP emituje znaki pieniężne także bezpośrednio, dokonując wypłat gotówkowych, np. jednostkom budżetu centralnego.

Banki dysponują odpowiednio zorganizowanym aparatem, zapewniającym sprawną i dokładną pod względem rachunkowym obsługę wszystkich wpłat i wypłat. Czynności z tym związane nazywają się czynnościami kasowo-skarb- cowymi i wykonywane są przez jednostki organizacyjne o tej właśnie nazwie. Jednostki te składają się z trzech zespołów: kas, sortowni i skarbca. Kasy obsługują jednoosobowo kasjerzy. Często wpłaty i wypłaty gotówki są tak wielkie, że kasjerzy nie są w stanie ich przeliczyć. Banknoty, krążąc wśród ludności, ulegają zniszczeniu, a banki przyjmując je zamieniają egzemplarze (odcinki) zniszczone na nowe. W tym celu do pomocy kasjerom organizowane są sortownie pieniędzy, gdzie pracują wieloosobowe zespoły „liczników”. Ostatnio wiele banków jest wyposażonych w urządzenia do automatycznego liczenia banknotów. Każdy bank powinien mieć skarbiec, obsługiwany komisyjnie przez 2 skarbników.