Operacje rozliczeniowe przebiegają za pośrednictwem oddziałów operacyjnych różnych banków powiązanych wspólną organizacją rozliczeń. Pozwala im to współdziałać w świadczeniu usług zarówno klientom jak i sobie nawzajem, a także obniża koszty obsługi. Wzajemne zastępowanie się i pośredniczenie w rozliczeniach pieniężnych pozwala bowiem obsłużyć je mniejszą liczbą pracowników, przy skromniejszej sieci terenowej placówek bankowych.

Wybór najwygodniejszej formy wpłat zależy od wielu okoliczności, jak godziny odprowadzania gotówki, odległości od banku itp. Najkorzystniejsze są wpłaty otwarte, gdyż bezpośrednie przeliczanie gotówki zapewnia wzajemną kontrolę i eliminuje pomyłki. Natomiast różnice powstające przy wpłatach zamkniętych wymagają często badań dla ustalenia odpowiedzialności osób wpłacających. Gdy dokonywanie wpłat otwartych jest niemożliwe, najwygodniejsze są skarbce nocne, które nie ograniczają wpłaty w czasie.

Wyznaczniki pełnią rolę ewidencji analitycznej i stanowią informacje uzupełniające dla zewnętrznych i wewnętrznych potrzeb banku, np. wyznacznik X określa walutę, w której jest przeprowadzona operacja (złote czy dewizy) albo warunki oprocentowania operacji (stałe lub zmienne). Obok wyznaczników standardowych poszczególne banki mogą wprowadzać własne wyznaczniki, uwzględniające szczególne potrzeby danego banku. Uwzględniając bieżące potrzeby banku każdy wyznacznik może podlegać dalszemu uszczegółowieniu, pozwalając w ten sposób poznać i określić koszty i dochody, prognozować źródła dochodów i kierunki wydatków.

Zamknięcie akredytywy następuje po upływie terminu ważności, po wyczerpaniu środków pieniężnych lub na polecenie dłużnika, jeśli zastrzegł to w warunkach akredytywy. Bank dostawcy zamyka akredytywę zazwyczaj w 3 dni po otrzymaniu polecenia z banku dłużnika. Zamknięcie akredytywy oznacza bezwzględne wstrzymanie wypłat.

Pieniądz gotówkowy obsługuje rozliczenia między ludnością, podmiotami gospodarczymi i innymi jednostkami, ale tylko część obrotów gotówkowych przebiega za pośrednictwem banków. Prawo emitowania znaków pieniężnych przysługuje wyłącznie NBP. Ich wzory i nominały ustala Pe- zes NBP, który określa również terminy wprowadzenia ich do obiegu, a także wycofywania poszczególnych nominałów z obiegu.

W treści polecenia przelewu zleceniodawca poleca, aby Elementy polecenia oddział banku obciążył jego rachunek bankowy określoną przelewu kwotą i uznał rachunek wskazanego wierzyciela, wymienia więc nazwę oraz numer rachunku bankowego odbiorcy,

Otwarty jest także problem mechanicznego liczenia pieniędzy papierowych w większych oddziałach banków. Jak wspomniano wyżej maszyny takie są znane i coraz częściej polskie banki stosują je do liczenia i sprawdzania liczby banknotów w paczkach, a także do liczenia banknotów luzem.

Okresowe porównanie i rozliczenie sald zastępuje wielokrotne i dwustronne rozliczenia. W tym celu kontrahenci zawierają umowę, w której zobowiązują się do prowadzenia w swej księgowości specjalnego rachunku okresowych rozliczeń saldami. Na rachunku księgują faktury za dostarczane i otrzymywane towary lub świadczone usługi. W terminach rozliczeń strona rozliczająca się ma obowiązek wysyłania do kontrahenta wyciągu z rachunku. W oparciu o wyciąg następuje uzgodnienie zapisów, a strona przewidziana w umowie reguluje zobowiązanie poleceniem przelewu. Ponadto w umowie ustala się terminy rozliczeń, okres obowiązywania umowy i warunki jej rozwiązania, a także kary umowne, wysokość odsetek za zwłoki itp.

W tym przypadku jest to numer konta bankowego „Gazety Bankowej”, na który przyjmuje ona wpłaty za prenumeratę. Pierwszy element numeru oznacza X Oddział PKO BP w Warszawie. Jeśli klient banku ma kilka rachunków w ramach różnych kont bilansowych, to wszystkie rachunki otrzymują ten sam numer porządkowy 801317 (drugi element). Trzeci i następne elementy numeru rachunku bankowego określa się na podstawie odpowiednich symboli kont i subkont. Numer rachunku bankowego jest niejako skrótem adresu bankowego, w związku z tym wypełniając dokumenty bankowe trzeba zwracać uwagę na zachowanie kolejności i ścisłości numeracji.

Czynności związane z dyskontem i obiegiem weksli wykonywane są w bankach przez wydzielone stanowiska pracy, a system organizacyjny zapewnia kontrolę i bezpieczeństwo weksli. Oceny jakości weksli dokonuje się niezwłocznie, najdalej w drugim dniu roboczym. Decyzję o odmowie przyjęcia określonego weksla odnotowuje się na egzemplarzu listy dyskontowej, podając zwięźle przyczynę (np. wady formalne, zły płatnik, duże ryzyko). Dyrektor oddziału banku może powołać komitet dyskontowy jako organ doradczy dla oceny składanych weksli. Weksle zakwalifikowane do przyjęcia są dyskontowane według następujących zasad:

Przepisy dotyczące zasad i trybu rozliczeń pieniężnych znajdują się w różnych aktach normatywnych. Przede wszystkim są one ujęte ustawą Prawo bankowe, ustawą o NBP i ustawą dewizową. Wymienione ustawy upoważniają prezesa NBP do wydawania zarządzeń wykonawczych, a prezesów innych banków do wydawania regulaminów bankowych określających ich czynności usługowe. Obok ustaw obejmujących normy prawne o charakterze ściśle finansowym, rozliczenia pieniężne są regulowane także przepisa- mi prawa czekowego, wekslowego, a na przykład umowa rachunku bankowego – Kodeksem cywilnym, co wpływa na treść odpowiednich regulaminów bankowych5.

Najczęściej stosowaną formą rozliczeń bezgotówkowych jest polecenie przelewu. Ma ono charakter uniwersalny, bo w zasadzie można nim uregulować wszystkie rodzaje zobowiązań. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów, świadczone usługi czy wykonane roboty, a strony zawierające takie umowy mogą wprowadzić tę formę rozliczeń jako podstawową. Używane jest w rozliczeniach z jednostkami budżetowymi, można nim regulować podatki, opłaty i dokonywać różnego rodzaju transferów. Przebieg rozliczenia ilustruje schemat 3.