W przytoczonej przykładowo tabeli kursów Banku Handlowego w Warszawie S.A. zamieszczono kursy obowiązujące w operacjach dewizowych oraz przy kupnie i sprzedaży pieniędzy zagranicznych (walut), a ponadto informacyjnie podano średni kurs NBP19. Poszczególne waluty są oznaczone numerem statystycznym (symbolem waluty) używanej w polskiej dokumentacji bankowej. Kursy kupna i sprzedaży

Za pomocą karty Visa można pobierać gotówkę w miejs- cowej walucie w bankach i bankomatach ze znakiem VISA na całym świecie, a także płacić za towary i usługi w sklepach, hotelach restauracjach itp. oznaczonych znakiem VISA. Przy zakupach posiadacz karty przedstawia ją w momencie płatności za towar lub usługę. Po sprawdzeniu jej ważności przez sprzedającego, posiadacz karty podpisuje się na pokwitowaniu, a kwota transakcji zostaje przekazana z jego rachunku karty na konto sprzedającego. W przypadku pobierania gotówki z bankomatu, posiadacz karty musi podać swój kod (twz. PIN). Karta Visa ma formę niewielkiego plastikowego prostokąta ze znakiem VISA i PEKAO. U góry znajduje się ścieżka magnetyczna zawierająca zakodowane informacje dotyczące karty i jej posiadacza(PIN- -kod), a poniżej podpis posiadacza karty. Zamieszczona na karcie data określa miesiąc, od początku którego można rozpocząć jej używanie. Ważność karty upływa w ostatnim dniu miesiąca daty ważności po upływie okresu ważności bank automatycznie wydaje nową kartę.

Wewnętrzne przepisy bankowe regulują w sposób drobiazgowy wszystkie czynności kasowo-skarbcowe. Przekazywanie pieniędzy do skarbca, przyjmowanie z kasy, ruch pieniądza między skarbcem a kasą, odbywa się komisyjnie i zawsze na podstawie dokumentów, przy równoczesnym sprawdzaniu przyjmowanych wartości. Tylko kasjer pracuje jednoosobowo i odpowiada osobiście za wypłacone i przyjęte do kasy wartości. Czynności kasjerów są ponadto kontrolowane przez księgowość. W wielu bankach (np. PKO BP) kasjerzy są bezpośrednio połączeni z komputerem, co zapewnia równoczesne księgowanie i wykonywanie operacji wpłat i wypłat.

Akredytywę stosuje się w obrocie krajowym znacznie rzadziej niż w rozliczeniach dotyczących importu i eksportu. Jednak może być ona wykorzystana z powodzeniem w operacjach krajowych, bo realizuje ona interes zarówno dostawcy jak i odbiorcy. Pierwszemu zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, drugiemu zaś pozwala w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków. Z tych względów akredytywa nadaje się przede wszystkim do rozliczeń z nieznanymi lub słabo wypłacalnymi kontrahentami, gdy dostawca pragnie dodatkowo zapewnić sobie terminową zapłatę. W warunkach zatorów płatniczych dostawca może uzależniać wykonanie dostaw lub usług od wcześniejszego zapewnienia przez dłużnika środków na zapłatę.

Przy stosowaniu metody kredytowania w rachunku bieżącym saldo tego rachunku może być debetowe lub kredytowe. Saldo debetowe oznacza udzielenie przedsiębiorstwu tzw. kredytu w rachunku otwartym. Zadłużenie powstaje w wyniku realizowania przez bank dyspozycji płatniczych kredytobiorcy. Natomiast spłata kredytu wynika z codziennych wpływów na rachunek bieżący. Na tym rachunku koncentrują się operacje przedsiębiorstwa, a przy zmianach zapotrzebowania na kredyt i nierównomiernych wpływach należności, bardziej dogodne jest ich koncentrowanie niż prowadzenie odrębnego rachunku bieżącego i rachunków kredytów. W praktyce bowiem w przedsiębiorstwach występuje najczęściej stałe zadłużenie o nieustannie zmieniającej się wysokości, a kredytobiorca oszczędza na odsetkach, gdyż każdy wpływ zmniejsza automatycznie zadłużenie. Ponadto posługiwanie się jednym rachunkiem umożliwia uproszczenie techniki operacyjnej w banku. W bankach angielskich technika overdraft, czyli kredytowania w rachunku otwartym, jest podstawową formą operacji czynnych.

Wśród dyspozycji udzielanych bankowi można rozróżnić dyspozycje gotówkowe i bezgotówkowe. Dyspozycją gotówkową może być wpłata lub polecenie wypłaty. Dyspozycje bezgotówkowe mogą być uznaniowe (wpływy na rachunek) lub obciążeniowe (wypłaty bezgotówkowe). Do najważniejszych dokumentów używanych obecnie w operacjach bankowych należą: czeki gotówkowe, czeki rozliczeniowe, polecenia przelewu, noty memoriałowe, zbiorcze dowody uznaniowe oraz obciążeniowe itp. Noty memoriałowe są wewnętrznymi dokumentami bankowymi, wystawianymi przez pracowników banku na podstawie różnych dyspozycji klientów i własnych decyzji. Wszelkie zbiorcze dowody służą uproszczeniu pracy, gdyż – obejmując większą liczbę dokumentów – pozwalają na jednorazowe księgowanie zamiast wielu poszczególnych księgowań,

Bank przyznał przedsiębiorstwu kredyt w wysokości 650 min zł kwota ta jest równocześnie dopuszczalną granicą zadłużenia część kredytu w wysokości 200 min zł ma być spłacona w określonym terminie. Na kontach zaksięgowano następujące operacje:

Bank może potwierdzić czek niezupełny, który nie zawiera wszystkich elementów, np. daty wystawienia czeku. Wówczas klauzula potwierdzenia brzmi: ,,Czek ten potwierdzamy do kwoty 100 000 000 (słownie sto milionów złotych) z możliwością zrealizowania w terminie 30 dni od daty potwierdzenia czeku”. Kwotę, na jaką czek został potwierdzony, bank blokuje na rachunku wystawcy czeku w dniu dokonania potwierdzenia. Potwierdzenie czeku jest ważne 30 dni od daty potwierdzenia, przy zachowaniu 10-dniowego terminu ważności czeku.

Dalsze ograniczenia w posługiwaniu się czekami wprowadzono od początku 1993 roku13. W poprzednim roku ujawniono nieuczciwe manipulacje czekami rozrachunkowymi, w których wykorzystano braki i niedostatki w funkcjonowaniu systemu bankowego w sferze rozliczeń pieniężnych między klientami różnych banków. Aby zapobiec na przyszłość podobnym przypadkom obostrzono zasady posługiwania się czekiem w obrotach krajowych. Wprowadzono generalną zasadę, że w rozliczeniach za pomocą czeku najpierw musi być obciążony rachunek wystawcy czeku w jego banku, a dopiero później można uznać rachunek bankowy posiadacza czeku.

W operacji rozliczeniowej występują przynajmniej dwie strony, czyli podmioty rozliczeń. Wydatek pieniężny jednego podmiotu jest przychodem pieniężnym drugiego. W rozliczeniach za pośrednictwem banków wystąpi dodatkowo jeden lub kilka banków. Większe transakcje są rozliczane bez- gotówkowo, chociaż w polskiej praktyce gotówkowa forma rozliczeń odgrywa w ostatnich latach niewspółmiernie większą rolę niż w krajach rozwiniętych. Wśród przyczyn można wymienić brak tradycji w posługiwaniu się czekiem i niski dotychczas poziom techniczny rozliczeń bezgotówkowych. Do wzrostu rozmiarów rozliczeń gotówkowych przyczyniają się zatory płatnicze {zob. rozdz. 1. 1. 1), bo wiele przedsiębiorstw żąda zapłaty gotówkowej, która zabezpiecza im płynność. Gotówkowa forma rozliczeń niższych kwot jest znacznie prostsza dla rozliczających się stron i skraca do zera cykl rozliczeń. Jednak zmniejsza ona bezpieczeństwo rozliczeń i ogranicza kontrolę ruchu strumieni pieniężnych, ponieważ przepływają one poza bankami. Na tym tle zgłaszano propozycje przywrócenia obowiązku obrotu bezgotówkowego przy rozliczaniu większych transakcji, argumentując koniecznością poddania tych obrotów kontroli fiskalnej. Podkreślano także względy bezpieczeństwa, bo obrót bezgotówkowy chroni przed kradzieżą gotówki i utrudnia wszelkiego rodzaju malwersacje.

Z funkcją płatniczą weksla wiąże się możliwość przenoszenia uprawnień wynikających z weksla na dalsze osoby. Prawa z każdego weksla można przenieść przez indos, chyba że wystawca umieścił w treści weksla zastrzeżenie. Indos jest kwalifikowaną cesją, co umożliwia proste i bezzwłoczne przeniesienie praw z weksla na inne osoby, przy solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania wekslowe wszystkich osób podpisanych na wekslu. Indosowanie weksla polega na umieszczeniu na odwrotnej stronie weksla odpowiedniej formuły. Przy indosie pełnym, imiennym brzmi ona: „ustępuję na zlecenie… (osoby fizycznej lub prawnej)”, która stanie się indosatariuszem oraz zawiera podpis indosanta, tj. osoby która weksel odstępuje. Indos in blanco, w odróżnieniu od indosu pełnego, wyraża się jedynie podpisaniem odwrotnej strony weksla przez indosanta można dokonać indosu „na okaziciela”. Mogą być stosowane także inne rodzaje indosu, więc w przypadku wątpliwości należy zasięgnąć porady prawnej.

Do oddziałów operacyjnych banków wpływają dyspozycje płatnicze klientów w postaci poleceń przelewu, czeków itp. Wykonanie tych dyspozycji przez oddział operacyjny banku wymaga przeprowadzenia odpowiednich rozliczeń pieniężnych. Przeważnie polegają one na obciążeniu rachunku bankowego zleceniodawcy i uznaniu rachunku bankowego beneficjenta (wierzyciela). Najprostszy przebieg ma operacja rozliczeniowa, gdy zleceniodawca (dłużnik) i beneficjent (wierzyciel) rozliczenia mają swoje rachunki (konta) w tym samym oddziale operacyjnym. Podobnie prosta jest operacja podjęcia gotówki za pomocą czeku realizowanego w banku będącym jego trasatem. Ale rozliczenie może dotyczyć klientów mających rachunki w różnych oddziałach operacyjnych tego samego banku. Zachodzi wówczas potrzeba przeprowadzenia rozrachunków między tymi oddziałami, które odpowiednio zaksięgują daną dyspozycję płatniczą klienta, obciążając rachunek zleceniodawcy w jednym oddziale i uznając rachunek beneficjenta w drugim oddziale tego samego banku. Przepływy środków pieniężnych pomiędzy oddziałami operacyjnymi tego samego banku nazywane są rozrachunkami międzyoddziałowymi. Gdy dyspozycje płatnicze dotyczą klientów mających rachunki w oddziałach operacyjnych różnych banków, wymaga to przeprowadzenia rozrachunków międzybankowych. W rozrachunkach międzyoddziałowych i międzybankowych biorą udział dwa oddziały operacyjne: